Ocenianie i nastawienie się do ludzi
Co to jest ocenianie?
Ocenianie jest to nadawanie komuś lub czemuś wartości. To nasza opinia, która zależy od tego, jaką wartość nadajemy sobie samemu na podstawie sytuacji, jakie nas spotykają lub ludzi, jakich napotykamy. Z punktu widzenia psychologii ocenianiem i osądzaniem można nazwać mechanizm obronny naszego ego.
,,Ego nie może przeżyć bez oceniania. Ego szuka podziału i separacji. Duch szuka jedności i uzdrowienia.” - Helen Schucman ,,A Course in Miracles”
Nie rodzimy się z tą umiejętnością, lecz nabywamy ją w trakcie życia. Wynika ona z naszych obserwacji, podlegania ocenom innych i nabytych przez nas doświadczeń. Oceniając kogoś często odnosimy się do naszych definicji piękna, brzydoty, mądrości itd.
Dlaczego oceniamy?
Jeśli oceniamy kogoś jako mniej atrakcyjnego lub inteligentnego od nas, czujemy się lepiej. Pozwala nam to zdystansować się od innych osób, dając złudne uczucie bycia wyżej nad nimi. Duża część społeczeństwa nie czuje się wystarczająco dobra i wartościowa, dlatego stara się poniżyć osoby wokół siebie, aby chociaż przez chwilę być ,,lepszym”. Osądzanie, krytykowanie, ocenianie innych sprawia wrażenie posiadania racji, bezpieczeństwa. To poczucie powoduje u nas satysfakcję.
W dzisiejszych czasach ludzie nie chcą pokazywać swoich słabości, boją się zaufać innym. Dlatego też łatwiej jest nam skrytykować kogoś, niż samego siebie.
Wytykanie czyiś słabych stron pomaga choć na chwilę zapomnieć o naszych niedoskonałościach, problemach, kompleksach, przekierowując myśli w przeciwną stronę.
Dlaczego ocenianie nie jest dla nas dobre?
Jakby na to nie patrzeć, umiejętność oceniania pomaga nam przetrwać. Ludzki umysł zbiera informacje z otoczenia, analizując je, przez co może nas poinformować o istniejącym zagrożeniu. Jednak gdyby tych informacji pojawiło się nazbyt dużo, a umysł zechciał przeanalizować wszystkie naraz, mogłyby dojść do tzw. przeciążenia poznawczego.
Dlatego nasz umysł jest selektywny i ,,chodzi na skróty”. Łatwiej mu jest szybko ocenić kogoś na podstawie starego schematu i przeszłych uprzedzeń lub przeżyć, niż niepotrzebnie analizować. Przez takie postępowanie rodzą się stereotypy, które potrafią być czasem krzywdzące (np. blondynki są mniej inteligentne, kobiety nie umieją prowadzić samochodu tak jak mężczyźni, mężczyźni są silniejsi od kobiet – zarówno psychicznie, jak i fizycznie).
Oceniając kogoś tak naprawdę ograniczamy samych siebie. Wystawiając sobie w głowie opinię na czyjś temat, automatycznie opiniujemy siebie samego. Dzieje się tak, ponieważ każdy człowiek ma tzw. dążenie do spójności – próbę pogodzenia naszych potrzeb z tym, w co wierzymy. Nie zawsze jest to możliwe. Wtedy jednak jak najbardziej staramy się, aby stało się to możliwe – dopasowujemy się do jednej opinii lub szukamy argumentów, aby jak najbardziej ukryć rozbieżność między opiniami.
Osądzanie nie tylko wywołuje w nas złe emocje. Jest również podstawą wielu konfliktów – zarówno między rówieśnikami i rodziną, jak i tych na większą skalę: m.in. prześladowania, rasizm, homofobia, terroryzm czy wojny.
Jak przestać oceniać?
- Przestać krytykować samego siebie
Jeśli krytykujemy innych, automatycznie robimy to wobec samych siebie. Samokrytycyzm jest najbardziej krzywdzącą dla nas formą krytyki, ponieważ jesteśmy na nią narażeni bez przerwy. Prowadzi do obniżenia naszego poczucia własnej wartości, a co za tym idzie – nieprzerwane poczucie wstydu, ciągłe poczucie winy, lęki, choroby, a nawet depresja.
Im bardziej skupimy się na naszej samoocenie i jeśli przestaniemy krytykować siebie, tym łatwiej przyjdzie nam akceptacja i brak pochopnego oceniania innych osób.
- Świadomość oceniania
Nie ma sensu karcić się za to, że nasz umysł podświadomie zaczyna oceniać. Zamiast tego warto złapać się na ocenianiu kogoś i to zatrzymać. Zauważmy, że to robimy i starajmy się tego nie kontynuować. Ta taktyka pozwoli nam uwolnić się od negatywnych myśli, które idą za niepotrzebnym ocenianiem innych.
- Współczucie i zrozumienie – zarówno innych, jak i siebie
Oceniając, nasze ego broni się przed ukazaniem negatywnych emocji. Oceniając obcą osobę idącą chodnikiem nie wiemy, przez co ona akurat przechodzi. Spróbujmy wykazać wobec niej zrozumienie. Tak samo jak wobec siebie – spróbujmy zrozumieć, dlaczego pomyśleliśmy o niej tak, a nie inaczej. Kiedy zaczniemy patrzeć na innych ze współczuciem i zrozumieniem, tak samo zaczniemy postrzegać siebie. Wtedy zniknie bariera wytwarzana przez nasze ego i pojawią się pozytywne emocje.
- Znalezienie źródła naszego osądu
Podczas osądzania warto zastanowić się, co nas do tego skłoniło – frustracja, poczucie zagrożenia, zazdrość, a może smutek? Może twoją ocenę spowodowało czyjeś zachowanie, niezgodne z twoimi przekonaniami? Nasze osądy mówią całą prawdę o nas – wytykamy komuś kompleksy, ponieważ sami się ich wstydzimy. Wytykamy komuś zachowania niezgodne z naszymi poglądami, jakby były one jedyne na świecie. Warto świadomie rozpoznać naszą ocenę na czyjś temat, ponieważ potrafi to przynieść namacalną ulgę.
- Oceniamy – tak samo jak wszyscy
Ważne jest to, że nigdy nie będziemy mogli przestać oceniać. W pewnym stopniu potrzebujemy tej umiejętności, aby wykryć ewentualne zagrożenie lub trafnie podjąć jakąś decyzję. Warto też zapamiętać, iż nie jesteśmy w stanie w pełni kontrolować naszego umysłu. Musimy jednak rozpoznać różnicę miedzy oceną i krytyką oraz zrozumieć, jak krzywdzące dla innych potrafi być nasze krytykowanie.
--------------------
Źródła: